చరిత్ర :
ఈ జిల్లాకు అదే పేరు గల తాలూకా యొక్క ప్రధాన కార్యాలయ పట్టణం మెదక్ నుండి వచ్చింది. మెదక్‌ను మొదట మెతుకుదుర్గం అని పిలిచేవారు,తరువాత ఈ ప్రాంతంలో జరిమానా మరియు ముతక బియ్యం పెరగడం వల్ల మెతుకుగా మార్చబడింది. మెదక్ జిల్లా కాకతీయ రాజ్యంలో బహమనీ రాజ్యానికి మరియు తరువాత గోల్కొండ రాజ్యానికి భాగమైంది. చివరగా, కుతుబ్షాహి రాజవంశం పతనం తరువాత, ఇది మొఘల్ సామ్రాజ్యంతో జతచేయబడింది.ఆసిఫ్ జాహిచే హైదరాబాద్ రాష్ట్రం ఏర్పడినప్పుడు, ఈ జిల్లా వేరుచేయబడి నిజాం డొమినియన్లలో చేర్చబడింది. ఇది చివరికి రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ పథకం కింద 1956 నవంబర్ 1 నుండి అమలులోకి వచ్చే ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో భాగమైంది.
మెదక్ జిల్లా ప్రారంభ చరిత్ర చాలా స్పష్టంగా లేదు. అయితే, దాని రాజకీయ చరిత్ర అశోక పాలనలో దక్షిణం వైపు విస్తరించిన మౌర్యాల ఆగమనంతో ప్రారంభమవుతుంది.మౌర్యాల తరువాత, శాతవాహనులు దక్కన్ కంటే ప్రాముఖ్యతను పొందారు, వీటిలో మెదక్ జిల్లా ఒక భాగం. మెద క్ జిల్లాలోని కొండపూర్ గ్రామంలో తవ్వకాలలో గౌతమిపుత్ర సతకర్ణి, వశిష్తిపుత్ర పులుమావి, శివశ్రీ, యజ్ఞ శ్రీ సతకర్ణి తదితర శాతవాహన పాలకుల అనేక నాణేలు వెలికి తీశారు. ఈ పురావస్తు ఆవిష్కరణలు అనేక చైత్యాలు, విహారాలు, స్థూపాలు మరియు మఠాలతో విస్తారమైన కొలతలు కలిగిన ఖననం చేయబడిన నగరం ఉనికిని సూచిస్తున్నాయి.
శాతవాహనుల తరువాత, జిల్లా మహిషా రాజవంశం ఆధీనంలో ఉంది. 383 సంవత్సరాల పాటు పద్దెనిమిది మంది పాలకులు ఈ జిల్లాను పాలించినప్పటికీ, మన మరియు యాసా అనే ఇద్దరు పాలకులు మాత్రమే శక్తివంతమైనవారని నిరూపించారు. మన శాతవాహనుల ఆధిపత్యాన్ని విచ్ఛిన్నం చేసి, ‘రాజన్’ బిరుదును స్వీకరించి, రాజ్యాన్ని దాని శోభకు పరిపాలించాడు.
అతను తన సొంత నాణేలను కొట్టే అధికారాన్ని పొందాడు. అతని ప్రధాన నాణేలలో ఒకటి 2 వ ముగింపు లేదా 3 శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఉన్న నాణేల లక్షణాలను ప్రదర్శించింది.ఈ రాజవంశం పాలన బాదామికి చెందిన చాళుక్యుల పెరుగుదలతో ముగిసింది, తరువాత రాష్ట్రకూటాలతో ఓడిపోయింది. రాష్ట్రకూటాల తరువాత, జిల్లా కళ్యాణి రాజవంశంలోని పశ్చిమ చాళుక్యుల చేతుల్లోకి వెళ్ళింది, దీని పాలన క్రీ.శ 973 నుండి 1200 వరకు కొనసాగింది. అహావమల్లా తైలా- II, సోమేశ్వర- I, సోమేశ్వర- II, విక్రమాదిత్య- VI మరియు త్రైలోక్యమల్లా తైలా- III వంటి ప్రసిద్ధ పాలకులు ఈ రాజవంశానికి. తైలా -2 పాలనకు సంబంధించిన కొరాప్రోలు యొక్క శాసనం అతని భూస్వామ్యవాదిపై వెలుగునిస్తుంది.. ఈ జిల్లాలో మహమండలేశ్వర సోమ పెర్మాది పాలన. సోమేశ్వర- II మరియు విక్రమాది;త్య- VI కు చెందిన కోహిర్, చింతలఘాట్,అల్లాదుర్గం మరియు పతంచెరులోని శాసనాలు జినాలయలకు వారి అధీనంలో ఉన్న బహుమతులను నమోదు చేస్తాయి. ఈ జిల్లాపై పట్టు సాధించిన తదుపరి రాజవంశం కాకాటియా రాజవంశం, ఇందులో ప్రోలా -2, గణపతి, రుద్రంబ మరియు ప్రతపుద్ర వంటి ప్రసిద్ధ పాలకులు ఉన్నారు.
కాకతీయ చక్రవర్తి ప్రతాపుద్ర 12 వ శతాబ్దంలో ఒక కొండపై మేడక్ కోటను నిర్మించాడు, దీనిని మెతుకుదుర్గం (మరియు మెతుకుసీమా) అని పిలుస్తారు, ఇది తెలుగు పదం మెతుకు నుండి – అంటే వండిన గొప్ప ధాన్యం. ఈ కోట పురాతన భారతదేశంలోని కాకటియన్ పాలకులకు ఒక మంచి ప్రదేశంగా అందించబడింది. ప్రధాన ద్వారం కాకాటియస్ యొక్క డబుల్ హెడ్ పక్షి “గండభేరుండం” ను గర్వంగా ప్రదర్శిస్తుంది. మెదక్ కోట కాకటియా సామ్రాజ్యం యొక్క నిర్మాణ నైపుణ్యం యొక్క సారాంశంగా నిలుస్తుంది.
అల్లా-ఉద్-దిన్ బహ్మాన్ షా కుమారుడు ముహమ్మద్- I పాలనలో, రాచకొండకు చెందిన రీచెర్లా చీఫ్ అనపోటా నాయక కపయ నాయకాను ఓడించి చంపాడు మరియు మెదక్ జిల్లాలో ప్రధాన భాగాన్ని కలిగి ఉన్న వరంగల్‌ను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. బహమనీలు మరియు రెచెర్లాస్ మధ్య స్నేహపూర్వక సంబంధాల కారణంగా, ముహమ్మద్- I వరంగల్ పై దాడి చేయలేదు. ఫిరోజ్ షా బహమనీ సింహాసనాన్ని అధిరోహించి, రెచెర్లాస్ ఖర్చుతో తూర్పు తీరానికి విస్తరించడానికి ప్రయత్నించాడు. ఇది రెచెర్లాస్‌ను రెచ్చగొట్టింది.. కానీ రీచెర్లాస్ చివరికి పడగొట్టబడింది మరియు వారి భూభాగం బహమనీ రాజ్యానికి అనుసంధానించబడింది. బీజపూర్, అహ్మద్‌నగర్, బెరార్, బీదర్ మరియు గోల్కొండ అనే ఐదు రాష్ట్రాలుగా తమ రాజ్యం విడిపోయే వరకు మెదక్ బహమనీ ఆధ్వర్యంలో కొనసాగారు. బహమనీ రాజవంశం పతనం తరువాత, బారిద్ షాహి రాజవంశం అధికారంలోకి వచ్చింది.
బహమనీ రాజవంశం పతనం తరువాత, బహమనీ రాజ్యం యొక్క వ్యవహారాల యొక్క ఏకైక బాధ్యతను స్వీకరించిన అమీర్ బారిడ్, బిజ్ పాలకులతో అనేక వైరుధ్యాలు మరియు నిరంతర యుద్ధాలు కలిగి ఉన్నారు.
కాకతీయ సామ్రాజ్యం పతనం తరువాత, డిల్లీ సుల్తాన్ ముహమ్మద్బిన్-తుగ్లక్ దక్కన్ మరియు దక్షిణ భారతదేశాలను ఐదు ప్రావిన్సులుగా విభజించి, వాటిని నిర్వహించడానికి గవర్నర్లను నియమించారు. నుజ్రత్ ఖాన్ పేరుతో షిహాబ్-ఇ-సుల్తానీని తెలంగాణ గవర్నర్‌గా నియమించారు, ఇందులో మెదక్ జిల్లా కూడా ఉంది. నివాళి విధించిన తరువాత ప్రతిచోటా తిరుగుబాట్లు పెరిగాయి, ఇది బహమనీ రాజవంశానికి దారితీసింది. ఇలాంటి అనేక తిరుగుబాట్లు తుగ్లక్ పాలనను దెబ్బతీశాయి. ఈ తిరుగుబాట్లు స్వతంత్ర ప్రిన్స్ స్థాపనకు దారితీశాయి.
ఈ జిల్లాకు సంబంధించిన ఒక ముఖ్యమైన సంఘటన అల-ఉద్-దిన్ బహ్మాన్ షా యొక్క అధీనంలో ఉన్న కిర్-ఖాన్ యొక్క తిరుగుబాటు. ఈ తిరుగుబాటును తగ్గించడానికి సుల్తాన్ విస్తారమైన సైన్యాన్ని పంపించాడు. ఈ జిల్లా కోహిర్ వద్ద ఉన్న కిర్-ఖాన్ విజయంపై నమ్మకంతో ఉన్నాడు. అయితే, అతని సైన్యాన్ని సికందర్ ఖాన్ ఆధ్వర్యంలో రాజ దళాలు నడిపించాయి. కిర్ ఖాన్ అరెస్టు చేయబడ్డాడు మరియు తరువాత ఉరితీయబడ్డాడు మరియు అతని తరువాత మరో ముగ్గురు రాజులు ఉన్నారు, తరువాత కుతుబ్ షాహి రాజవంశం అధికారంలోకి వచ్చింది.
బహ్మనీల క్రింద గోల్కొండ ప్రావిన్స్ గవర్నర్‌గా ఉన్న ఒక గొప్ప కుటుంబానికి చెందిన సుల్తాన్ కులీ, బరీద్ షాహి డయాన్స్టీకి చెందిన ముహమ్మద్ షా ఆధ్వర్యంలో రాజ్యం యొక్క పరధ్యాన స్థితిని సద్వినియోగం చేసుకుని తన స్వాతంత్ర్యాన్ని ప్రకటించాడు, కుతుబ్ షాహి రాజవంశం స్థాపించాడు 1512 నుండి 1687A.D వరకు. ఆ తరువాత ఈ రాజ్యాన్ని మొఘల్ సామ్రాజ్యానికి ఔరంగాజీబ్ చేజిక్కించుకున్నాడు.
ఔరంగాజీబ్ పాలనలో, మరాఠాలు చాలా చురుకుగా మారారు, ఇది ఔరంగాజీబ్ ముప్పుగా నిరూపించబడింది. అందువలన, అతను పంపాడు.
తరువాత, దక్కన్ వైస్రాయ్ అయిన నిజాం-ఉల్-ముల్క్‌ను పడగొట్టడానికి మరాఠాలు తిరుగుబాటు నిర్వహించారు. నిజాం-ఉల్-ముల్క్ తన పెద్ద కుమారుడు ఘజియుద్-దిన్ ఖాన్ నాయకత్వంలో ముహమ్మద్ గియాస్ ఖాన్ మరియు మీర్జా బేగ్ ఖాన్ బక్షితో అతని సంరక్షకులుగా పంపారు. ఇది మరాఠాలను కదిలించింది, వారు పారిపోయి, దట్టమైన అడవులలో దాక్కున్నారు. ఈ విజయాన్ని నిజాం-ఉల్-ముల్క్ గొప్పగా జరుపుకున్నారు.
1715A.D లో, నిజాం-ఉల్-ముల్క్ స్థానంలో హుస్సేన్ అలీ ఖాన్, దక్కన్ వైస్రాయ్ గా నియమించబడ్డాడు. నిజామ్-ఉల్-ముల్క్, అనాలోచితంగా తొలగించబడ్డాడు, అయినప్పటికీ, దక్కన్‌ను తిరిగి ఆక్రమించాలనే కోరికను పెంచుకున్నాడు. అందువల్ల 1720 A.D. లో, అతను దక్కన్‌కు వ్యతిరేకంగా ముందుకు సాగాడు మరియు బెరార్‌లోని బాలపూర్ సమీపంలో జరిగిన భీకర యుద్ధంలో, హుస్సేన్ అలీ ఖాన్ డిప్యూటీ ఆలం అలీ ఖాన్ చంపబడ్డాడు.ఈ విజయం మొత్తం డెక్కన్‌లో నిజాం-ఉల్-ముల్క్ యొక్క ఆధిపత్యాన్ని స్థాపించింది. 1724 లో A.D. నిజాం-ఉల్-ముల్క్ ముబారిజ్ ఖాన్‌పై షకర్ ఖేరే వద్ద పోరాడవలసి వచ్చింది. ఈ యుద్ధం నిజార్-ఉల్-ముల్క్ (అసఫ్ జాహి) యొక్క స్వాతంత్ర్యాన్ని స్థాపించింది, అతను బెరార్ను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు మరియు హైదరాబాద్లో తన నివాసాన్ని స్థిరపరచుకున్నాడు మరియు అతని ఆధిపత్యాన్ని స్థాపించాడు. మెదక్ జిల్లాతో పాటు మిగిలిన తెలంగాణ అసఫ్ జాహి రాజవంశం నియంత్రణలోకి వచ్చింది.నిజాం-ఉల్-ముల్క్ తరువాత, నాసిర్ జంగ్, మజాఫర్ జంగ్ మరియు సలాబత్ జంగ్ స్వల్ప కాలం పాలించారు. అదా జా తన తండ్రి నిజాం అలీ ఖాన్, రెండవ అసఫ్ జా, సదాశివ రెడ్డి ది జాగీర్దార్ సహాయంతో తిరుగుబాటు చేశాడు. నిజాం అలీ ఖాన్ తిరుగుబాటుదారులకు వ్యతిరేకంగా ముందుకు సాగడానికి ఫ్రెంచ్ కమాండర్ రేమండ్‌ను పంపించాడు.నిజాం సైన్యం వచ్చి వారి గుడారాలను `చిక్రిన్’ గ్రామంలో ఉంచింది మరియు సదాశివ రెడ్డి కూడా ఒక సైన్యం అధిపతి వద్ద ఆ ప్రదేశానికి వెళ్లి పోరాడటానికి కాదు, అతని సమర్పణను అందించాడు. అయినప్పటికీ, దర్బార్‌కు హాజరైనప్పుడు అతను అనుమానించబడ్డాడు మరియు పట్టుబడ్డాడు., ఈ సమయంలో, అలీ జా మరణించాడు మరియు రేమండ్‌కు మెదక్ మంజూరు చేయబడింది.ఈ మంజూరుకు వ్యతిరేకంగా బ్రిటిష్ వారు నిరసన వ్యక్తం చేసినప్పటికీ, ఈ నిరసనపై శ్రద్ధ చూపలేదు మరియు రేమండ్ మెదక్ మరియు సదాశివ రెడ్డి ఆధీనంలో ఉన్న ఇతర ప్రాంతాలను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు మరియు అతను ఈ ప్రాంతాలకు అద్దెగా ఏటా పదహారు లక్షల రూపాయలు చెల్లించాల్సి వచ్చింది. 1798 లో రేమండ్ మరణించే వరకు ఈ ఏర్పాటు కొనసాగింది.
నిజాం అలీ ఖాన్ 1803 లో మరణించాడు. అతని తరువాత సికందర్ జా, నాసిర్-ఉద్-డౌలా, అఫ్సాల్-ఉద్-డౌలా, మరియు మీర్ మెహబూబ్ అలీ ఖాన్ (7 వ ఆసిఫ్ జా) భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం లభించింది.నిజాం యొక్క ఆధిపత్యాలు 1948 లో పార్ట్-బి స్టేట్ గా మరియు 1956 లో రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ సమయంలో, హైదరాబాద్ రాష్ట్రం మహబూబ్ నగర్, హైదరాబాద్,మెదక్ , నిజామాబాద్, ఆదిలాబాద్ యొక్క తొమ్మిది ముందస్తుగా తెలుగు మాట్లాడే జిల్లాలను త్రిభుజపరిచింది. , తెలంగాణ ప్రాంతం అని పిలువబడే కరీంనగర్, వరంగల్, ఖమ్మం మరియు నల్గొండలను ఆంధ్రప్రదేశ్కు బదిలీ చేశారు.ప్రధానంగా కన్నడ మాట్లాడే జిల్లాల రాచూర్, గుల్బర్గా మరియు బీదర్లలోని ప్రధాన భాగాలు కర్ణాటక రాష్ట్రానికి బదిలీ చేయగా, మరాట్వాడ ఐదు జిల్లాలతో కూడిన ఔరంగాజీబ్, ఉస్మానాబాద్, భీర్, పర్భాని, నందేడ్ మరియు ప్రధానంగా మరాఠీ మాట్లాడే బీదర్ యొక్క కొంత భాగాన్ని మహారాష్ట్రకు బదిలీ చేశారు. ఈ మార్పులు నవంబర్ 1, 1956 న అమలులోకి వచ్చాయి.
మెదక్ జిల్లా సంగారెడ్డిలోని ప్రధాన కార్యాలయమైన ఎర్దల్ మెదక్ జిల్లా నుండి విభజించబడింది. G.O.M.S 239 ప్రకారం; Dt: 11-10-2016 తెలంగాణ ప్రభుత్వం. దీని చుట్టూ కామారెడ్డి, సిద్దిపేట, సంగారెడ్డి జిల్లాలు ఉన్నాయి.
