యాదగిరిగుట్ట :

చరిత్ర :

యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా పూర్వపు నల్గొండ జిల్లా నుండి చెక్కబడింది. జిల్లా నల్గొండ, సూర్యపేట, జనగామ, సిద్దిపేట మరియు మేడ్చల్ జిల్లాలతో సరిహద్దులను పంచుకుంటుంది. భువనగిరి జిల్లా వివిక్త శిల మీద నిర్మించిన కోటతో సంబంధం కలిగి ఉంది. పశ్చిమ చాళుక్య పాలకుడు త్రిభువనమల్ల విక్రమాదిత్య – VI ఈ స్థలంలో నిర్మించిన కోటను త్రిభువనగిరి అని పిలుస్తారు. ఈ పేరు తరువాత భువనగిరి మరియు భోంగిర్ గా మారింది. ఈ కోట కాకతీయ రాణి రుద్రమదేవి మరియు ఆమె మనవడు ప్రతామారుద్ర పాలనతో ముడిపడి ఉంది. ఈ పట్టణం 1910 వ సంవత్సరంలో నగర మునిసిపాలిటీగా ఏర్పడింది. తదనంతరం 1952 సంవత్సరంలో మునిసిపాలిటీగా ఏర్పడింది. భువనగిరి 31.12 చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న పట్టణం. ఇది నల్గొండ జిల్లా ప్రధాన కార్యాలయం నుండి 67 కిలోమీటర్ల దూరంలో మరియు రాష్ట్ర రాజధాని హైదరాబాద్ నుండి 48 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.

పర్యాటకం

యాదగిరిగుట్ట
యాదగిరిగుట్ట ఒక ప్రత్యేకమైన మరియు ఆహ్లాదకరమైన ప్రదేశము, ఇది అన్ని ఋతువులలో సమ వాతావరణాన్ని కలిగి ఉంటుంది. ఈ ప్రదేశం ప్రతిరోజూ సగటున ఐదు వేల నుంచి ఎనమిది వేల మంది యాత్రికులు తమ పూజలు, కళ్యాణలు , అభిషేకాలు మొదలైన వాటి కోసం భారీగా వెళుతుంటారు. వారాంతాలు, సెలవులు మరియు పండుగలలో జనసంఖ్య గణనీయంగా పెరుగుతోంది.
త్రేతాయుగం లోని పురాణాల ప్రకారం, యాదర్శి అనే మహర్షి ఉండేవారు , అతను గొప్ప ఋషి గల శ్రీ ఋష్యశృంగ మహర్షి మరియు శాంత దేవి ల కుమారుడు. అతను శ్రీ ఆంజనేయ స్వామివారి కటాక్షంతో గుహ లోపల తపస్సు చేశాడు.తన భక్తితో సంతోషించిన శ్రీ నరసింహ స్వామి అతని ముందు ప్రత్యక్షమయ్యాడు. స్వామివారు తనని తాను ఐదు వేర్వేరు రూపాల్లో శ్రీ జ్వాలా నరసింహ, శ్రీ గండభేరుండ , శ్రీ యోగానంద, శ్రీ ఉగ్ర మరియు శ్రీ లక్ష్మీనరసింహా స్వామి తరువాత చక్కగా చెక్కిన రూపాలుగా వ్యక్తమయ్యాయి మరియు అందువల్ల దీనిని పంచరామ నరసింహ క్షేత్రంగా పూజిస్తారు.స్కంద పురాణం ప్రకారం, విష్ణువు యొక్క గుహలో ఆలయం ఉంది, ఇక్కడ చాలా సంవత్సరాల క్రితం అజేయమైన సుదర్శన చక్రం ఈ ఆలయం వైపు మార్గనిర్దేశం చేస్తు భక్తులకు దిక్సూచిలాగా ఉంది.ఇక్కడ ఆరాధన, పూజలను పంచరాత్ర ఆగమము ప్రకారం నిర్వహిస్తున్నారు.ఈ ప్రసిద్ధ ఆలయానికి స్థానచార్యుడిగా పని చేసిన దివంగత శ్రీ వంగీపురం నరసింహచార్యులు సూచించిన విధంగా ఇక్కడి పూజ విధానాలు జరుగబడుతున్నాయి. 15 వ శతాబ్దంలో, విజయనగర మహా రాజు శ్రీ కృష్ణదేవరాయలు ఆలయం గురించి తన ఆత్మకథలో పేర్కొన్నారు, యుద్ధానికి వెళ్ళే ముందు అతను ఎల్లప్పుడూ ఆలయాన్ని సందర్శిస్తూ విజయం కోసం ప్రభువును ప్రార్థిదించేవారు.ఈ ఆలయ పట్టణంలో యాత్రికులు బస చేయటానికి అన్నీ సౌకర్యాలు ఉన్నాయి, అయితే ఇక్కడ కోరికలు నెరవేరిన తరువాత చాలా మంది తమ తలనీలాలను స్వామివారికి సమర్పించుకుంటారు. ఈ పట్టణం రాజధాని మరియు సమీప ముఖ్య పట్టణాలకు ఘాట్ రోడ్డు రహదారి ద్వారా బాగా అనుసంధానించబడి ఉన్నది.భక్తుల కోసమే ఇక్కడ చాలా రెస్టారెంట్లు ఉన్నాయి, ప్రత్యేక దర్శనం, కళ్యాణం, ప్రసాదాలు అందించడం వంటి ఇతర సౌకర్యాలను దేవస్థానం బోర్డు ప్రజలకు అందుబాటులో ఉంచడం కొనసాగుతోంది. ఈ ఆలయం తెలంగాణ ప్రాంతంలో ఎంతో ప్రాచుర్యమైనది.
కొలనుపాక జైన మందిరం
భారతదేశంలోని తెలంగాణలోని యదాద్రి జిల్లాలోని కోలనుపక గ్రామంలో కోళనుపక ఆలయం ఒక ప్రత్యేకమైన జైన మందిరం. ఈ ఆలయంలో మూడు విగ్రహాలు ఉన్నాయి: ఒక్కొక్కటి రిషభ, స్వామి నేమినాథ్, మరియు స్వామి మహావీరుడు. ఈ ఆలయం హైదరాబాద్-వరంగల్ హైవే పై హైదరాబాద్ నుండి 77 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. కోలనుపాక ఆలయం రెండు వేల సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ పురాతనమైనదని చెబుతారు. ప్రస్తుత రూపంలో, ఎనిమిది వందల సంవత్సరాలకు పైగా ఉంది. 4 వ శతాబ్దానికి ముందు తెలంగాణలో జైన మతం ప్రబలంగా ఉందని నమ్ముతారు, మరియు కోలనుపక ప్రారంభ కాలం నుండి జైనమతంలోని ప్రముఖ కేంద్రాలలో ఒకటి. ఆదినాథ్ భగవాన్ అని పిలువబడే స్వామి రిషభా జైన మతంలో మొదటి తీర్థంకర్లు. స్థానికంగా మాణిక్య దేవా అని పిలువబడే ఆదినాథ్ భగవంతుని విగ్రహం కోళనుపకను దాని నివాసంగా మార్చిందని నమ్ముతారు.ప్రధాన ఆలయానికి ఇరువైపులా ఇతర తీర్థంకరుల ఎనిమిది విగ్రహాలు ఉన్నాయి. స్వామి మహావీర్ విగ్రహం 130 సెంటీమీటర్లు (51 అంగుళాలు) పొడవు మరియు ఒకే ముక్క జాడేతో చేసినట్లు చెబుతారు. ప్రధాన ఆలయానికి ఇరువైపులా సిమందర్ స్వామి, మాతా పద్మావతి విగ్రహాలను ఏర్పాటు చేశారు. కుల్పక్జీ దక్షిణ భారతదేశంలోని స్వెతంబర జైనులకు ఇది ఒక ముఖ్యమైన పుణ్యక్షేత్రం.అలాగే, సోమేశ్వర ఆలయం చాలా ప్రసిద్ధి చెందింది, దీనిని చాళుక్యులు 800 సంవత్సరాల క్రితం స్థాపించారు. కోలను అంటే సరస్సు, పాకా అంటే గుడిసె అని అర్థం. అక్కడ చాలా సరస్సులు మరియు గుడిసెలు ఉండేవి కాబట్టి దీనికి ఈ పేరు వచ్చింది.
భువనగిరి కోట
ఎన్నో పోరాటాలకు, ఎంతో చరిత్రకు చిహ్నమైన తెలంగాణ రాష్ట్రంలో చెక్కు చెదరని నిర్మాణంగా, చరిత్రకు సాక్ష్యంగా నిలుస్తుంది ‘భువనగిరి కోట’. దాదాపు 3000 ఏళ్ల నాటి ఈ దుర్గం ఎన్నో ఆశ్చర్యపరిచే నిర్మాణాలకు సౌధం. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర విభజన తరువాత తెలంగాణ ప్రత్యేక రాష్ట్రంగా ఏర్పడడంతో ఇక్కడ పర్యాటక ప్రాముఖ్యత రోజు రోజుకూ పెరుగుతుంది. తెలంగాణ పర్యటనకు వచ్చే టూరిస్టులు హైదరాబాద్ లోని హుస్సేన్ సాగర్, బిర్లా మందిర్ వంటి వాటితో పాటు ఛార్మినార్, గోల్కొండ కోట వంటి చారిత్రక ప్రదేశాల సందర్శనకు ఆసక్తి చూపుతుంటారు. కేవలం హైదరాబాద్ నగరంలోనే కాదు తెలంగాణలో అనేక ప్రాంతాల్లో ఇటువంటి చారిత్రక కట్టడాలు అనేకం కనిపిస్తాయి. వాటిలో ముఖ్యమైన ప్రదేశాల్లో యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లాలో ఉన్న భువనగిరి కోట ఒకటి.
భువనగిరి కోట చరిత్ర:
జానపదులలో భువనగిరి దుర్గం, భువనగిరి నగరంలపై పలు కధలు ప్రచారంలో ఉన్నాయి. చాళుక్య వంశానికి చెందిన ఓ రాజు రాయగిరి వద్ద మల్లన్న గుట్టపై కోట కడుతుండగా బోనయ్య అనే గొల్ల వ్యక్తి… ఇక్కడ కోట ఏమి కడతారు కానీ నేనొక చోటు చూపిస్తా అని భువనగిరి గుట్టను చూపించాడట. ఈ పర్వతపు అందాలకు ముగ్ధుడైన రాజు రాయగిరిలో కోటను కట్టడం ఆపి ఇక్కడ ఖిల్లాను నిర్మించాడట. ఇంత అద్భుతమైన చోటు చూపించిన బోనయ్యకు రాజు ఇనాములివ్వగా, వాటిని సున్నితంగా తిరస్కరించి తన పేరును, తన భార్య గిరమ్మ పేరును కలిపి ఒక ఊరు నిర్మించాలని కోరాడట. రాజు వారి పేర్లపై నిర్మించిన నగరమే నేడు భువనగిరిగా సంస్కృతీకరించబడిందని కధనం. అయితే ఈ జానపద కధకు చారిత్రక ఆధారాలు లేవు. భువనగిరి దుర్గం 3 వేల ఏళ్లకు ముందే నిర్మించబడిందని, తెలంగాణను ఏలిన అందరి పాలనలో భువనగిరి ప్రాంతం ఉన్నట్లు చరిత్రకారులు చెబుతుంటారు. అయితే భువనగిరి కోటకు ముందే ఈ ప్రాంతంలో మానవ ఆవాస చిహ్నాలు ఉన్నట్లు పురాతత్వ పరిశోధకులు చెబుతున్నారు. ఇక్కడ మధ్యపాతరాతియుగం నాటి బొరిగెలు, బాణాలు, రాతి గొడ్డళ్ళు, కత్తులు, సమాధులు బయటపడ్డాయి. అలాగే మధ్యరాతియుగం నాటి మానవ నివాస జాడలు, నవీన శిలాయుగం నాటి మానవ ఆవాసాలను కనుగొన్నారు. భువనగిరి కోట కుతుబ్ షాహీల పరిపాలనలో చాలా కాలం ఉంది. తరువాత 1687లో మొఘలులు గోల్కొండను ఆక్రమించినప్పుడు వారి ఏలుబడిలోకి వచ్చింది. తెలంగాణలో సాధారణ కల్లు గీత కుటుంబంలో పుట్టిన సర్వాయి పాపడు 1708లో ఓరుగల్లును గెలుచుకుని తరువాత భువనగిరిని తన ఆధీనంలోకి తీసుకున్నాడు. గోల్కొండను గెలవడానికి ముందు ఇక్కడ తన అపార ధనరాశులను కొండ అంతర్భాగంలో ఉన్న కాళికా మాత ఆలయంలో దాచి ఉంచాడట. ఈ కొండలో ఇప్పటికీ కనుగొనబడని అనేక గుహలు, సొరంగాలు ఉన్నట్లు చెప్పుకుంటారు. ఇక్కడ విష్ణుకుండినుల కాలం నాటి నాణేలు లభ్యమైనట్లు చరిత్రకారులు పేర్కొన్నారు.
భువనగిరి కోట ప్రత్యేకతలు:
హైదరాబాద్ నగరానికి 47 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఏకశిల రాతి గుట్టపై నిర్మించిన ప్రాచీన కట్టడం ‘భువనగిరి కోట’. 610 మీటర్ల ఎత్తైన ఈ కొండ తెలంగాణలోని ఉర్లుకొండ, ఉండ్రుకొండ, అనంతగిరుల కంటే ఎత్తైనది. అండాకారపు ఏకశిలా పర్వతమైన ఈ కొండ దక్షిణం నుంచి చూస్తే తాబేలులా, పడమర నుంచి చూస్తే పడుకున్న ఏనుగులా కనిపిస్తుంది. ఇది బాలాఘాట్ పంక్తులలోని అనంతగిరి వరుసలలోనిది. భువనగిరి కోటను పశ్చిమ చాళుక్య వంశానికి చెందిన 6వ త్రిభువన మళ్లా విక్రమాదిత్య పాలనలో నిర్మించినట్లు చెబుతారు. ఆయన పేరు మీదనే దీనిని భువనగిరి కోటగా పిలుస్తారని, ఇది కాకతీయుల కాలంలో బాగా ప్రసిద్ధి చెందినట్లు చరిత్రకారులు కధనం.
ఈ కొండకు నైరుతి, ఆగ్నేయ దిశల నుంచి పైకి వెళ్లే మార్గాలు ఉన్నాయి. ప్రస్తుత మార్గం నైరుతి నుంచే ప్రారంభం అవుతుంది. భువనగిరి కోట మొదటి ద్వారాన్ని ఉక్కు ద్వారం అంటారు. ఈ ద్వారాన్ని నిజాం తన సొంత ఖర్చుతో నిర్మించినట్లు చెబుతారు. ఈ ప్రవేశ ద్వారం గోల్కొండ కోటలోని బాలాహిస్సార్ మొదటి ద్వారం ఫతే దర్వాజాను పోలి ఉంటుంది. ఎత్తైన గోడలు, విశాలమైన గదులు ఇస్లాం సంస్కృతి నిర్మాణశైలిలో కనిపిస్తాయి.
కోట లోపలి ప్రాకారాల్లో గుర్రపు కొట్టాలు, ధాన్యాగారాలు, సైనికాగారాలు ఉన్నాయి. రాజాప్రాసాదాల క్రింద శిలాగర్భంలో ఎన్నో అంతుచిక్కని రహస్య మార్గాలు ఉన్నాయి. ఈ సొరంగాలు ఎక్కడికి వెళ్తాయో ఇప్పటికీ ఎవరూ కనుగొనలేకపోయారని చెబుతారు. వీటితో పాటు అంతఃపురం పరిసరాల్లో నీళ్లను నిల్వ చేసుకునే రాతి తొట్టెలు, చాళుక్యుల శిల్పరీతిని ప్రతిబింబించే రాజప్రాసాదాలు, పుష్పాలంకరణలు, కాకతీయ శైలిలో అనేక శిల్పా కళాకృతులు చెక్కబడ్డాయి. భువనగిరి కొండపై ఒక శివాలయం, నల్లని నంది విగ్రహం, కొండ కింద పచ్చలకట్ల సోమేశ్వరుడు, బమ్మదేవర ఆలయం, ఒక మఠం ఉంటాయి. కాలక్రమంలో కొండపై కొన్ని దేవాలయాలు శిధిలమై గుట్ట లోయల్లో పడి ఉండడం మనం గమనించవచ్చు.
సురేంద్రపురి
యాదగిరిగుట్టకు సమీపంలో ఉన్న సురేంద్రపురి హనుమదీశ్వర ఆలయం తప్పక సందర్శించదగిన ప్రదేశం. కుందా సత్యనారాయణ కళాధామము ఒక హిందూధర్మ శిల్పకళాప్రదర్శన ఆలయం. పర్యాటకులను ఒక కొత్త ప్రపంచంలోకి తీసుకువెళ్లగలిగిన హిందూ ధర్మ ప్రదర్శన శాల. ఇక్కడ భారతదేశంలోని పురాణ ప్రాముఖ్యం కలిగిన సన్నివేశాలు, పురాతన ప్రాముఖ్యం కల దేవాలయాల నమూనాలను చక్కని శిల్పాలుగా మలిచి వర్ణరంజితంగా అలంకరించి చూపరులకు కనువిందు చేస్తున్నారు. ఇక్కడ బ్రహ్మలోకం, విష్ణులోకం, కైలాసం, స్వర్గలోకం, నరకలోకం, పద్మద్వీపం, పద్మలోకాలను దృశ్యరూపంలో చూడటానికి రెండు కళ్ళు సరిపోవు. పద్మ రూపంలో అనేక దేవతా రూపాలు చూడవచ్చు.
మహాభారత, భాగవతం వంటి పురాణేతిహాసాలలో చోటు చేసుకున్న దృశ్యాలు ఆకట్టుకుంటాయి. మంధర పర్వత సాయంతో క్షీరసాగర మథనం చేస్తున్న దేవతలను రాక్షసులను కూర్మావతారంలో ఉన్న విష్ణు మూర్తిని చూడవచ్చు. గజేంద్ర మోక్షం సన్నివేశాలు కనువిందు చేస్తాయి. యుద్ధానికి సిద్ధంగా ఉన్న సేనల మధ్యలో 36 అడుగుల శ్రీకృష్ణుడి విశ్వరూపదర్శనం, అతడికి భయభక్తులతో నమస్కరిస్తున్న అర్జునుడిని చూడవచ్చు. కాళీయుని పడగల మీద నాట్యమాడుతున్న శ్రీకృష్ణుడు విగ్రహం మనసుకు ఆనందాన్ని కలుగచేస్తుంది. గోవర్దనోద్ధరణ, గోపికా వస్త్రాపహరణ, రాక్షస సంహారం మొదలయిన దృశ్యాలను తిలకించవచ్చు.
పంచముఖ శివుడు కళకు పెద్ద పీట వేస్తూ కట్టిన ఈ దేవాలయంలో భారీ పంచముఖ హనుమంతుని విగ్రహం భక్తులను ఆకర్షిస్తుంది. ఈ విగ్రహం వెనక నుండి చూస్తే పంచముఖ శివుడు దర్శనమిస్తాడు. ఈ దేవాలయ ముఖద్వారం త్రిమూర్తులతో వైభవంగా ఉంటుంది.
సోర్స్ : తెలంగాణ స్టేట్ పోర్టల్